Stress of burn out geen ziekte maar gezonde reactie op ‘moderne’ leven.
Door psycholoog Jentien Keijzer.
Sinds enkele jaren is de instroom in ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid volgens de cijfers van CBS voor meer dan 50% het gevolg van stress-gerelateerde klachten. Bij herhaling is in onderzoek vastgesteld dat chronische stress in Nederland dé grootste oorzaak voor ziekteverzuim op het werk is.
Stress is een gigantisch probleem van onze hele soort: de homo sapiens
Ik denk dat we niet meer weg komen met wat gefragmenteerde anti-stress trainingen of onsamenhangende bestrijdingsplannen ertegen. Stress is een reusachtig probleem aan het worden. Van ons westerse ras, de westerse homo sapiens; jij en ik. En zo lang we niet begrijpen dat de oorsprong van stress niet in de mens ligt, maar in de moderne leef- en werkstijl die we met elkaar gecreëerd hebben, blijven we symptoom bestrijden.
Burn-out, overspannenheid is geen ziekte. Het is een gezonde reactie op een ongezonde leef-, denk en werkstijl.
Net zoals een vis niet in een boom kan klimmen, kunnen wij onze moderne leefstijl niet hanteren. Het kan gewoon niet. Ja het kan wel, maar dan vallen we dus met bosjes om. En terwijl de overheid ijverig door debatteert over de alsmaar hoger wordende zorgkosten, pusht onze economie ons naar meer en sneller presteren, jagen normeringen in het onderwijs kleine kinderen de stress in en doet de media en voedingsindustrie ons neurotisch snakken naar meer afleiding en ongezond voedsel boordevol zout, snelle suikers, en verzadigde vetten.
We zijn niet geschikt voor onze moderne leefstijl, hoe graag we het ook willen.
Er is een gigantische mismatch ontstaan tussen onze fundamentele bio-en psychologische mechanismen en ons hedendaagse leven. We zijn er niet voor gebouwd om hele dagen binnen, op een stoel te zitten. Hierdoor hoopt ons lichaam vet op en lijdt ons brein onder het gebrek aan natuurlijke geluks-chemicaliën. We hebben frisse lucht, beweging en niet-resultaat gerichte bezigheden nodig voor rust en herstel van onze organen en vitale functies. We zijn er niet op toegerust om alle prikkels die we te verwerken krijgen zelfstandig te filteren. Ons brein kan niet anders dan op alles alert te zijn- omdat onze hersens ‘geloven’ dat we hiermee onze overlevingskansen verhogen. Super lief van ons brein, maar onze hersenen zijn in zichzelf niet in staat onderscheid te maken tussen de piepgeluiden van onze volstromende inbox, of geritsel in de bosjes van een potentieel roofdier. We zijn nou eenmaal behept met een brein dat nog niet zo heel veel verschilt van toen we nog als halfapen met elkaar over de savanne zwierven. Maar door onze continue alertheid, -met ons mobieltje 24/7 aan- verspillen we onze cognitieve vermogens, giert cortisol door ons lichaam en slapen we niet meer genoeg. En zo worden we op ons werk ‘dommer’ en gaan slaappillen als warme broodjes over de toonbank…
Als we zo doorgaan worden we het lijdend voorwerp van de moderne tijd
De overheid maakt zich zorgen over de gezondheid van de Nederlander en ‘Leefstijlziekten’ zijn nu onderwerp van gesprek. Er wordt in het Nationaal Preventieakkoord ingezet op 3 thema’s: roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. De prijs van tabak gaat omhoog, suikervrije frisdrank goedkoper, alcohol wordt lastiger te krijgen. Hebben politici al eens bedacht dat roken en gebruik van drank/drugs of overeten vaak niet meer zijn dan onbewuste vluchtmechanismen om ons wat minder depri, gestressed, angstig, leeg, etc, te voelen?
Naar mijn idee lijkt de huidige aanpak wel heel veel op dweilen terwijl de kraan keihard open staat. Onze moderne tijd brengt enorme vooruitgang en voordelen, maar wij als homo-sapiens zijn niet capabel om de technologische vooruitgang en het arbeidsethos anno 2019 gezond te doorstaan. Structuren als onze economie, voedingsindustrie en media zijn toch oorspronkelijk voor ontworpen om ons te dienen? Nu lijkt het meer andersom, lijkt de mens (evenals dier en natuur) het lijdend voorwerp te worden van onze zelfbedachte systemen. Dit heeft naar mijn inziens niets met modernisering te maken, dit is gewoon een on-intelligente vorm van leven.
De omgekeerde aanpak; wat hebben wij nodig van onze leefwereld?
Echte modernisering betekent ons hedendaagse leef- en werkstijl af te stemmen op hoe de mens van nature functioneert. En dus is het top-prioriteit dat wij op grote schaal op de hoogte komen van dit functioneren. Grondig, fundamenteel en overzichtelijk: onze bio-psychologische gebruiksaanwijzing kennen. En net zoals alle ingewikkelde apparaten, lijkt het heel ingewikkeld totdat je de gebruiksaanwijzing hebt gelezen. We moeten kritisch gaan kijken naar ons zelf in relatie tot de inrichting en uitvoering van onze moderne wereld, en echt intelligenter gaan leven op basis van wat heel makkelijk kunnen gaan doorzien van onszelf. We hebben niet echt een keuze denk ik, vraag is alleen hoe veel pijn en geld het moet gaan kosten om tot inzicht te komen. Het inzicht dat een aanpassing van onze leef en werkwijze de enige manier is om überhaupt te blijven functioneren.
Collectieve & integrale aanpak
Gezamenlijk met een team van artsen, voedings- en bewegingsdeskundigen en psychologen zijn we ons vanuit deze visie aan het voorbereiden om gezamenlijk een collectief te vormen dat voorlichting, implementatie en begeleiding biedt in wat mensen nodig hebben om gezond, stressvrij en functioneel te leven. Om bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden die begrip en wetenschappelijk gefundeerde kennis aan te reiken om vervolgens gezonde werkstructuren te creëren. Maar ook om individuen denkstijlen, leefwijzen- en inzichten aan te reiken die ons terug brengen naar een -voor de mens- gezonde manier van leven. Eigenlijk gewoon onszelf kunnen zijn.
En zo ingewikkeld is dat niet. Wetenschappelijk onderzoek over hoe ons stress-en beloningssysteem functioneert en wat ons simpelweg ‘dient’ en ‘niet dient’, zijn er te over. Wetenschap ten dienste van wijsheid. Ofwel, evolutie. Het ligt klaar om in praktijk gebracht te worden.
Wordt vervolgd…
